دندان های شیری چه دندان هایی هستند و چرا باید به فکر حفظ فضاهای فکی در کودکان بود؟ آیا در صورت عدم وجود فضای مناسب، ممکن است برای رویش دندان دائمی مشکلی پیش آید؟ با ما با جواب سوالات فوق همراه باشید.
در انسان دو نوع دندان رشد می کند. در ابتدا انسان دندان های شیری را دارد که معمولا تا سن سه سالگی تمام آنها رویش پیدا می کنند. دندان های شیری شامل ۱۰ دندان در فک بالا و ده دندان در فک پایین هستند. از شش سالگی ریشه این دندان ها به مرور از بین میرود و دندان های شیری تا 12 سالگی با ترتیب خاصی می افتند. اما هیچ جای نگرانی نیست. چرا که بعد از ریزش این دندان ها، در لثه دوباره جوانه های تازه ای از رویش دندان دیده می شود.
این جوانه ها، همان دندان های دائمی هستند که پس از افتادن دندان شیری شروع به رویش می کنند. دندان های دائمی همانطور که از نامشان مشخص است دائمی هستند و دیگر قرار بر افتادن آنها به طور طبیعی نیست. دندان های محکمی که باید به شدت مراقب آنها بود. چرا که بعد از افتادن، دیگر مجدد رویش و رشد نخواهند کرد.
گاها ممکن است دندان شیری افتاده باشد اما دندان دایمی هنوز شروع به رویش نکرده باشد و حتی ممکن است در اثر اتفاقاتی نیاز بوده باشد که دندان شیری، زودتر از موعد کشیده شود. در این حالت ممکن است که دندان های دو طرف فضای دندان از دست رفته شروع به حرکت آهسته کنند و کم کم فضای دندان از دست رفته را بگیرند. در این حالت، رویش دندان دایمی سخت خواهد شد و در برخی موارد امکان رویش آن وجود نخواهد داشت.
فضانگهدار چیست؟
فضانگهدار های دندانی، ابزاری مفید هستند که می توانند فضا را برای رویش دندان جدید نگه دارند و اجازه اشغال کردن فضا را به سایر دندان ها ندهند. این ابزار از جنس فلز ساخته میشود و بسیار محکم است و برای هر فرد و هر دندان به طور اختصاصی توسط دندانپزشک ارتودنسی کودکان ساخته میشود. نصب آن حتما باید توسط متخصص کودکان انجام شود.
کاربرد این وسیله در زمانی است که دندان شیری به علت پوسیدگی کشیده میشود و هنوز زمان زیادی به رویش دایمی جایگزین آن مانده است. و یا حتی اتفاقاتی مانند تصادف و یا ضربه موجب افتادن دندان شیری و یا کشیدن دندان توسط دندانپزشک شده است. در این هنگام دندانپزشک در صورت نبودن امکان برای پر کردن دندان، عصب کشی، ترمیم با امالگام و … ،اقدام به کشیدن دندان و قرار دادن فضانگهدار می کند. با این کار کمک به حفظ فضاهای فکی در کودکان می نماید و دندان دائمی برای رویش با مشکل مواجه نخواهد شد.
انواع فضانگهدار
فضانگهدارها در دو دسته ثابت و متحرک ارائه می گردند که بر اساس سن، موقعیت دندان و نظر دندانپزشک یکی از این دو نوع انتخاب می شود.
فضانگهدار ثابت
برای حفظ فضاهای فکی در کودکان کم سن، استفاده از فضانگهدار ثابت توصیه میشود این ابزار به طور کامل در دهان قرار میگیرد و تنها به وسیله دندانپزشک قابل جداسازی از دندان ها است. برای کودکان کم سن و سال که قادر به استفاده و نگهداری از نوع متحرک این ابزار نیستند، این مدل بهترین گزینه است.
فضانگهدار متحرک
اما این مدل از نگهدارنده های فضا، قابل برداشتن از دهان است و خود کودک می تواند با آموزش های لازم آن را از دهان خارج کند و سپس مجدد در دهان قرار دهد. به همین علت است که برای کودکان سنین پایین مناسب نیست و بهتر است که سن کودک را حتما در انتخاب نوع فضانگهدار لحاظ کنید.
مراقبت های لازم بعد از جاگذاری فضانگهدار
حتما باید برای مراقبت از فضانگهدار به کودکان خود آموزش های لازم را ارائه دهید.
کودکان نباید با زبان و یا دست خود با آن بازی کنند.
در حین بودن این ابزار در دهان، باید حتما بهداشت دهان و دندان به کمک والدین رعایت گردد.
مرتبا نخ دندان کشیده شود.
در نوبت های مشخص به دندانپزشک کودکان مراجعه شود.
در نوع متحرک، به طور مداوم از دهان خارج نشود و بیشتر طول شبانه روز باید در دهان باشد.
عدم خوردن غذاهای چسبنده و سفت
چه مدت باید فضانگهدار در دهان باقی بماند؟
مدت زمان باقی ماندن این ابزار در دهان بسته به نوع درمان متفاوت است. اما اکثرا تا زمان رویش دندان جدید دائمی باید در دهان باقی بماند. در صورتی که برای ایمپلنت کردن، از فضانگهدار استفاده می کنید، باید تا سن ۱۸ سالگی آن را دهان نگاه دارید. خارج کردن این ابزار، در نیمه راه درمان، باعث میشود تا تمام زحمات و صبوری شما هدر رود و درمان جواب ندهد. پس به هیچ وجه برداشتن فضانگهدار قبل از موعددرا انتخاب نکنید.
آیا همیشه بعد از کشیدن دندان شیری نیاز است تا از فضانگهدار استفاده کنیم؟
خیر همیشه لازم نیست. این موضوع بستگی به وضعیت دندان ها و تمایل آنها برای حرکت به جلو و حتی بزرگ و کوچکی دندان ها و فک دارد. به همین علت این موضوع باید حتما توسط متخصص ارتودنسی و یا متخصص کودکان بررسی شود و وی می تواند نسبت به اینکه آیا لازم است اقدامی برای حفظ فضاهای فکی در کودکان برای رشد دندان دائمی صورت بگیرد یا خیر تصمیم گیری کند.
آیا کشیدن دندان شیری درست است؟
بهترین راه حل در زمان آسیب دیدن دندان های شیری، ترمیم انها است. اما بهرحال ممکن است مشکلات دندانی، بیشتر از حد انتظار باشند و در این صورت مجبوریم تا اقدام به کشیدن دندان کنیم. اما در هر حال، ابتدا راه حل های دیگر برای نجات دندان اولویت دارند و در صورت عدم پاسخگویی، باید اقدام به کشیدن دندان نمود.
آیا استفاده از فضانگهدار برای سایر دندان ها مضر است؟
اگر بهداشت دهان و دندان به درستی رعایت شود و به این ابزار، ضربه ای وارد نشود، به هیچ وجه به دندان های دیگر آسیب نمیرساند و در کودک احساس ناراحتی ایجاد نمی کند.
جمع بندی حفظ فضاهای فکی در کودکان
از دلایل مهمی که موجب ایجاد مشکل برای دندان های کودکان میشود، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است که نقش والدین در این دوره بسیار پر رنگ است. آموزش کافی برای رعایت بهداشت دهان و دندان حداقل کاری است که والدین می توانند برای فرزندان خود انجام دهند. در صورت وخامت اوضاع دندان های شیری، باید حتما به فکر راه حل درست بود. دندان ها همیشه تمایل دارند تا به جلو حرکت کنند و اگر یک فضای خالی پیدا کنند بدون شک به سمت فضای خالی حرکت می کنند. از همین رو دندانپزشکان اطفال پیشنهاد می دهند تا از فضانگهدار برای حفظ فضاهای فکی در کودکان استفاده شود. فضانگهدارها تا زمان رویش جوانه ی دندان دائمی در دهان باقی می مانند و مانع از اشغال فضاهای خالی که باید در آنها دندان دائمی رویش پیدا کند میشوند.
